Bewust onbewust

Mensen zijn vreemde wezens, vind je niet? Hoe vaak gebeurt het niet dat je weet dat iets niet goed is om te doen, maar je het toch doet. Roken, drinken, hamburgers eten, uitstelgedrag… Niemand ontsnapt aan één of meerdere van die dingen, maar het lijkt alsof we er machteloos tegenover staan.

Het lijkt wel of er soms andere instanties aan de stuurknuppel staan dan ons eigen bewuste IK. Voor wie zich daar geen beeld bij kan vormen: kijk eens naar de film Inside Out.

Ons bewuste deel kan redeneren, altruïstisch zijn, het algemeen belang voor ogen houden en op lange termijn denken. Jammer genoeg kan dat andere deel (laat het ons voor het gemak het onbewuste noemen) dat niet. Dat is ongelooflijk geneigd de wetten van conditionering te gehoorzamen, met als uiteindelijk doel de bevrediging van mijn behoefte hier en nu. Niks naastenliefde, niks rekening houden met de toekomst.

Wetenschappers beweren (en ze hebben gelijk ook) dat we minder dan 5 % van onze tijd bewust functioneren. Bewust betekent, dat we een proactieve keuze maken in functie van doelen, context en anderen.

Dat is dus niet veel…

En ergens wel logisch. Bewust ageren vraagt bijzonder veel energie. Denk aan de tijd dat je net leerde auto rijden. Er waren nog nagenoeg geen automatismen, dus je moest je bij elke schakeling geweldig hard concentreren om het spel tussen je voeten op een min of meer elegante manier te laten verlopen. Ondertussen moest je je ook nog gedragen zoals het hoort in het verkeer, dat je weliswaar al kende als voetganger of fietser, maar nog niet vanuit het perspectief van de automobilist. Herinner je je nog hoe moe je was na die eerste lessen? Wel, dat was omdat je een hogere mate van bewustzijn aan de dag moest leggen dan in het dagelijks leven.

Kijk dan nu eens naar hoe weinig energie autorijden (voor de meesten onder ons) vraagt. Je bent eigenlijk met niets (bewust) bezig. Zo weinig, dat je een hele hoop andere zaken kan doen terwijl je in de auto zit. Tenzij er iets onverwachts gebeurt en je bvb. schrikt. Dan ga je even (door de adrenaline) bewust rijden, tot je hartslag weer zakt en je terug in de gezapige automatisme-modus kan vertoeven.

Dat principe is niet anders bij het uitvoeren van werk. Of het nu gaat om een werkelijk uitvoerende taak, een vergadering of iets anders. Je streeft er naar telkens zo snel mogelijk terug te gaan naar de energiebesparende onbewuste modus.

Maar wat betekent dat voor ons als manager of bedrijfsleider?

Bewust gedrag kan gestuurd worden door het nut te benadrukken. Dat nut kan financieel, sociaal of emotioneel zijn en mag zich (ver) in de toekomst bevinden.

Onbewust gedrag wordt gestuurd door de antecedenten (zaken die vooraf gebeurd zijn, gaande van de kindertijd tot nu en de context waarin bepaald gedrag gesteld wordt) en de verwachte consequenties (basically beloning of straf).

Dit zijn dus twee sturingsprincipes die ongelooflijk veel van elkaar verschillen!